فاعل و نائب فاعل در ادبیات عربی و انواع آن
تعریف فاعل :اسمی است که عامل به او اسناد داده می شود در حالی که وجود آن عامل بستگی به همان فاعل دارد . مثل : ذهب علی
انواع فاعل :
- اسم ظاهر
- ضمیر
انواع ضمیر
- بارز
- مستتر
انواع ضمیر مستتر
- صیغه ی یک امر حاضر
- صیغه ی هفت مضارع
- صیغه ی سیزده مضارع
- صیغه ی چهارده مضارع
- فعل استثناء
- فعل تعجب
فاعل دو دسته است :
- وجوب تقديم فاعل بر مفعول :
- زماني كه اعراب فاعل و مفعول مشخص نباشد مثل : ضرب موسی عیسی
- فاعل ضمير متصل باشد و مفعول متأخر از فعل و فاعل مثل : ضربتُ حسناً
- وجوب تقديم مفعول بر فاعل:
- زمانيكه به فاعل ضمير مفعولي چسبيده باشد مثل : اذ ابتلي ابراهيمَ ربُّه
- مفعول ضمير باشد و فاعل اسم ظاهر مثل : ضربك زيدٌ
نكته: هر كدام از فاعل و مفعول ، اگر مستثني واقع شوند ، متأخر خواهند شد.
مثلا :
انما ضرب عليٌ جواداً: علي فقط جواد را زد.
انما ضرب جواداً عليٌ: فقط علي جواد را زد.
براي فاعل مونث ، فعل چگونه استفاده مي شود؟
اگر فعل مونث باشد فاعل هم می تواند به صورت اسم ظاهر مونث حقیقی بیاید و هم به صورت ضمیر متصل
و اگر فاعل اسم ظاهر مونث لفظی بود ، اختیار است به مونث و مذکر آوردن فعل و بهتر است فعل مذکر آورد اگر بین فعل و فاعل چیزی به جز الا فاصله شود و بهتر است فعل را مونث آوریم زمانی که بین فعل و فاعل آنجا که الا فاصله شود .
نائب فاعل
تعریف نائب فاعل : مفعولي است كه قائم مقام فاعل شده.
ساختار نائب فاعل
- در ماضي ثلاثي مجرد: فُعِلَ
- در مضارع ثلاثي مجرد: يُفْعَلُ
مواردي كه نمي توانند نائب فاعل شوند: مفعول دوم، مفعول سوم، مفعول له، مفعول معه
