حوزه علمیه منصوریه از زبان حضرت استاد حاج شیخ علیرضا حدائق
امام هادی (ع) می‌فرمایند: اگر بعد از غیبت حضرت صاحب الزمان(عج) این علما با این برکات نبودند که مردم را به سوی حق دعوت کنند و از دین با برهان و حجت های قاطع دفاع کنند و بندگان را از گرفتار شدن در دام های شیطان و وسوسه های شیطانی که دشمنان اهل بیت برای انحراف عباد فراهم کرده اند حفظ کنند، کسی موحد و یکتاپرست باقی نمی‌ماند و همه مرتد می‌شدند.
مدرسه‌ای با قدمت شش قرن
با توجه به سابقه حوزه علمیه منصوریه و وجود علمایی که در این حوزه اشتغال به تدریس و تحصیل داشته‌اند بارها عرض کرده‌ام که آمدن به این حوزه سرقفلی دارد. بزرگانی در این حوزه آرمیده‌اند که با 25 واسطه به وجود مقدس سیدالشهدا(ع) می‌رسند، در همین رابطه حدود 7 سال قبل، 24 استاد فلسفه که 2 تن از آنان خانم بودند از اروپا برای عرض ادب به ساحت این دانشمندان علوم عقلی و حکمت که یکی از آنان بنیانگذار حوزه علمیه منصوریه به نام سید شهید(سید سند) هستند آمده بودند.
از مترجمی که به همراه آنان بود سؤال کردم که این افراد برای چه امری به حوزه علمیه منصوریه آمدند؟ گفتند ما به‌پاس ادب به ساحت این دانشمندان از اروپا به شیراز آمده‌ایم. جای بسی تأسف دارد که شاید اگر از برخی افراد در شیراز سوال شود سید سند کیست؟ اظهار بی‌اطلاعی کنند، همچنین سه سال قبل 2 تن از اساتید عالی‌رتبه کالیفرنیای آمریکا به حوزه علمیه منصوریه آمدند و درخواست اقامت در کنار تربت این بزرگان تا به سحر را جهت عبادت و راز و نیاز داشتند.
این بزرگان از نوادگان اهل‌البیت(ع) مرحوم سید شهید سید صدرالدین محمد دشتکی ملقب به سید الحکما، صدر العلما، صدر الحکما و المحققین، ابو المعالی، و سید السند که بنیانگذار این بنای مقدس هستند. مرحوم ملاصدرا هنگامی که اقوال این عالم بزرگ را نقل می‌کند، با این عبارت می‌فرماید قال بعض الاهل التحقیق السید العظیم، بعض الاماجد، بعض المدققین و بعض الازکیا. از شاگردان تربیت یافته ایشان، ملا شمس الدین محمد بن احمد خفری معروف به علامه خفری که در محضر سید شهید تلمّذ داشته، از دیگر شاگردان ایشان مرحوم حاج محمود نی ریزی که از حکما و شخصیت های برجسته و در سم الخط استادی زبر دست است، همچنین سید علی خان حسینی مکی از نوادگان این خاندان بود. شرح حال مرحوم سید شهید سید صدر الدین محمد دشتکی از نگاه فرزند خود و نخستین متولی حوزه علمیه منصوریه گزارشی از فرزند سید شهید غیاث الدین منصور دشتکی که موقوفات به نام ایشان منصوریه نامگذاری شده است.
ایشان از اعاظم علما در علوم نقلی و عقلی بود، ایشان از پدر اینگونه یاد می‌کند، او از مکاسب بهترین‌ها را برگزیده بود، در کشاوزی و احیای زمین‌های موات انسانی برجسته و به احداث قنات همت گذاشت، وی بین مباحثه و تدریس و عمارت و زراعت نظم امور دنیوی و مصالح اخروی بهبود کار رعایا و اصلاح مردم جمع کرده بود و در جمع بین مصالح دنیا و آخرت قادر و متمکن بود، زمام امور را در دست داشت، دارای ریاست دینی و دنیوی بود برشریعت پیامبر گرامی اسلام(ص) تحقیقاً و نه تقلیداً ملتزم بود.
صدقه و امورات زیادی از ایشان مشاهده می‌شد، کثیر الصلات بود، به حج و زیارت ائمه(ع) همت وافر داشت، در فنون عملیه مانند زراعات، احداث قنات و ساختمان سازی و عمارت داناترین اهل زمان خود بود، بین علوم حقیقی و معارف الهی و مباحث نقلی و مکارم پسندیده و اخلاق نیکوی محمدی و کمالات گرانقدر نفسانی و صفات شایسته ید طولایی داشت، شاگردانی بسیاری از محضر او بهره بردند.
بزرگانی که در حوزه علمیه منصوریه اشتغال به تدریس داشتند:
ملا محسن فیض کاشانی در حالات این عالم بزرگ نقل میکنند که وقتی آوازه ی ملاصدرا را شنید شوق عجیبی جهت حضور در درس ایشان پیدا کرد که بعدها لیاقت دامادی ملاصدرا نصیبش گردید، در همان زمان در حوزه منصوریه یکی از اساتید مبرز سید ماجد بحرانی بوده است.
ملا محسن فیض زمانی که از کاشان قصد عزیمت به شیراز را پیدا کرد ابتدا تفألی به قرآن زد و این آیه شریفه آمد: ((فلولانفر من کل فرقه منهم طائفه لیتفقهوا فی الدین)) که این آیه صریح در هجرت برای علم است و به آیه نفر معروف است .
ایشان می‌فرماید که من به دیوان امیر المومنین تفأل زدم و این شعر آمد : ((تَقَرَب اَن اَلاوطان فی طلـب الاولی فَسافِروا و فی الاَسفار خمس فَوائدی تَفَرُّج همّ و اکتسابُ معیشتی وَ علم و آداب و صحبتُ ماجدی)) که امیرالمومنین می فرماید مسافرت برویدو درسفر5خاصیت است: -1 اندوه شما برطرف می شود.-2 معیشت و کسب را یاد می گیرید. -3 علم و دانش را در سفر می آموزید. -4با آداب و سنن اجتماعی آشنا می شوید -5 مصاحبـت با انسان هـای برجستـه پیدا می کنید، عجیب این است کـه در آن وقت
سید ماجد بحرانی در منصوریه تدریس می کرده و کلام حضرت ناظر بر همراهی ایشان با سید ماجد بحرانی بوده است. و به دیوان حافظ تفأل زدم و این شعر آمد: ((به شیراز آی و فیض روح قدسی بجوی از مردم صاحب کمالش)) ایشان بعدها می فرماید:من فهمیدم که منظور حافظ مرحوم ملاصدرا و بزرگانی بود که از محضر آنها استفاده کردم. مرحوم صاحب حدائق بعد از جریان واقعه فتنه در بحرین که خوارج قدرت پیدا کردند و شیعیان را قتل عام کردند از بحرین به فارس هجرت کردند و در شیراز حدود 15 سال در حوزه علمیه منصوریه اشتغال به تدریس و تربیت طلاب علوم دینی و علما داشتند و نماز جمعه را در مسجد جامع عتیق اقامه می کردند که بعد از 15 سال به دعوت حاکم فسا به آنجا می روند و کتاب طهارت حدائق را در فسا به رشته تحریر در می آورند.
در فسا هم بعد از یک سال فتنه ای رخ می دهد و حاکم فسا کشته می شود و به دلیل وضعیت ناامن در آنجا ایشان به سمت عتبات و عراق هجرت می نمایند و بقیه ی دوره ی کتاب الحدائق را در کربلا به رشته ی تحریر در می آورند.
شاگردان: میرزا ابوالقاسم گیلانی، معروف به میرزای قمی، مؤلف: قوانین الاصول/ سید مهدی طباطبایی، معروف به بحرالعلوم. / میرزا محمدمهدی شهرستانی / ملا مهدی نراقی، نویسنده: معراج السعاده / سید حسن موسوی خوانساری (فرزند علامه سید حسین خوانساری استاد میرزای قمی) / الشیخ محمد علی الشهیر بابن سلطان الحائری که ایشان متولی غسل شیخ یوسف بحرانی بوده‌است.
آثار: الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، مشهور به «حدائق» در 25 جلد / چند رساله به نام: «اجوبه المسائل» از جمله: اجوبه المسائل البحرانیه، کشکول بحرانی، درر النجفیه. وی دارای طبع شعری هم بوده و از او اشعار و قصایدی باقی‌مانده‌است. درگذشت : سرانجام صاحب حدایق در 79 سالگی، در چهارم ربیع‌الاول 1186 ق. درگذشت. بنا به وصیت او، وحید بهبهانی بر جنازه او نماز گذارد آنگاه در حرم امام حسین به خاک سپرده شد.
سید نعمت الله جزایری: قریب به 11 سال در مدرسه علمیه منصوریه اشتغال به تحصیل داشته اند، ایشان خاطرات این ایّام و حالات خود را در پایان کتاب انوار نعمانیه بیان کرده اند که در سن 9 سالگی به همراه برادرم از جزایر مجنون به شیراز آمدم و وارد حوزه علمیه منصوریه شدم، وضعیت اقتصادی خوبی نداشتم و فقر شدیدی بر زندگی من حاکم بود به طوری که در ایامی که فصل هندوانه و خربزه بود، پوست های خربزه و هندوانه را در تل زباله‌ی بازار حاجی شیراز جمع می‌کردم، می‌شستم و نمک میزدم و می خوردم و در ایامی که فصل هندوانه و خربزه نبود، آب نمک شور درست می کردم و می خوردم و به دنبال آن تشنه می شدم آب می نوشیدم و به این واسطـه رفـع گرسنگی می کردم و درس می خواندم ، در طبقه ی سوم مدرسه، حجره ای دو نبش بود که در آن سکونت داشتم ، در شب های مهتابی، زیر نور ماه درس های روز را مطالعه می کردم و در شب هایی که ماه در آسمان نبود کُنج حجره می نشستم و زانو را در بغل می گرفتم و درس های روز را شب تکرار می کردم. ایشان با این تلاش و پشتکار در سن 13 سالگی شرح بر حاشیه ملا عبدالله در منطق را می نویسد و آثار و تالیفات دیگری نیز به یادگار از ایشان مانده است.
برخی از اساتیدی که در یک قرن اخیر در این حوزه اشتغال به تحصیل یا تدریس داشته اند، به شرح ذیل می باشند:
مرحوم آیت الله شیخ ابوالحسن حدائق ، مرحوم آیت الله شیخ محمدرضا حدائق می‌فرمودند که در دوران رضاخان که به واسطه‌ی قانونی که رضاخان برای پوشیدن لباس روحانیت وضع کرده بود که فقط مجتهدین مسلّم مجاز به پوشیدن لباس هستند و اجازه تدریس دارند، من 14 الی 15 ساله بودم که مدرسه‌ی منصوریه رو به تعطیلی رفت و همه‌ی طلاب رفتند، پدر ما هرروز نماز صبح را در مسجد علمدار اقامه می کردند، بعد از اقامه نماز، مدرسه می‌آمدند و در حجره‌ی خود در مدرسه تا ظهر مشغول مطالعه می‌شدند، نماز ظهر را در بقعه مدرسه اقامه می کردند، بعد از نماز ظهر به منزل می‌رفتند و ناهار را میل می‌کردند و دوباره به مدرسه بر می‌گشتند و مشغول به استراحت و مطالعه می شدند تا غروب آفتاب. دو سال برنامه روزانه ایشان به این شکل بود، بارها به ایشان گفتم پدر جان، کسی که در مدرسه نیست شما در منزل بمانید و استراحت و مطالعه را داشته باشید اما ایشان هر بار می فرمودند که بابای من این حوزه را یداً به ید به ما سپرده اند و امروز ما مسئولیم تا این حوزه را حفظ کنیم و اینها منتظرند تا من هم نیایم و این مدرسه را تبدیل به مدرسه ی دولتی کنند و دو سال مجاهدت و استقامت ایشان موجب شد که حوزه مجددا رونق گرفت .
آیت الله العظمی سید عبدالله طاهری شیرازی، آیت الله العظمی سید محمدباقر شیرازی، آیت الله العظمی سید ابراهیم اصطهباناتی،آیت الله یوسف حدائق، آیت اللهضیاءالدین حدائق (ابن یوسف)، آیت الله محی الدین حائری، آیت الله نعمت الله ادیب، آیت الله محمدرضا حدائق، آیت الله حسین شب زنده دار، آیت الله سید حسین آیت اللهی، آیت الله شیخ عبدالکریم حقیقت، آیت الله غلام حسین ادیب، آیت الله سید محمد مهدی دستغیب، آیت الله عباس طوبایی، آیت الله سید محمدجعفر علوی، آیت اللهسید کرامت الله ملک حسینی
